March 28, 2019

पृथ्वीच्या अंतरंगाची रचना आणि स्थिती

प्रस्तावना

पृथ्वीच्या अंतररंगावरच पृथ्वीच्या पृष्ठभागाची रचना अवलंबून असते.
भूउपशास्त्रामध्ये पृथ्वीच्या अंतरंगाचा अभ्यास जातो.
पृथ्वीचा भूपृष्ठापासून भूकेंद्रापर्यंतचे अंतर ६३७१km आहे.
पृथ्वीच्या अंतर्गत भागातील दाब कमी झाल्यामुळे अंतरंगातील घनपदार्थ वितळून सिलारस तयार होतो. हा सिलारस ज्वालामुखीच्या रूपाने भूपृष्ठावर येतो.

पृथ्वीच्या अंतरंगाची रचना

१. शिलावरण (Lithosphere)

शिलावरण म्हणजे पृथ्वीच्या सर्वात वरचा बाह्य घनरूप आवरण होय.
शिलावरणाची जाडी १६ ते ४० km पर्यंत आहे तर सरासरी जाडी ३३ km मानली गेली आहे.
महासागराखाली शिलावरणाची जाडी १० km पेक्षा कमी आढळते.
हिमालय, रॉकीसारख्या पर्वतश्रेणीखाली हि जाडी ४० km पेक्षा जास्त आढळते.
मैदानी प्रदेशात हि जाडी ३१ km पर्यंत आढळते.

सियालचे दोन प्रकार आहेत

सियाल
सीमा

१. सियाल (Sial)

भूपृष्ठलगतच्या सर्वात वरच्या घन थरास ‘सियाल ‘ म्हणतात.
भूखंड प्रामुख्याने सियालची बनलेली असतात.
सियाल मध्ये सिलिका व अल्युमिनियम ही तत्व आढळतात.
सियाल थराची घनता २.६५ ते २.७७ एवढी आहे.
सियाल थराची भूपृष्ठाखाली जाडी २९km आहे.
सियाल ग्रॅनाईटसारख्या अधिसिलिक (acid ) व अवसदि (जलजन्य) खडकापासून बनलेले आहे तर काही ठिकाणी सियाल बेसाल्ट खडकापासून बनलेले आहे.
सियाल मध्ये प्राथमिक लहरी सेकांदाला ५.६ km वेगाने तर दुय्यम लहरी सेकांदाला ३.२ km वेगाने प्रवास करतात.

कॉनरॅड विलगता (Conrad Discontinuity)
सियाल व सिमा यांची ज्या भागात घनता बदलते त्यास कॉनरॅड विलगता म्हणतात. या भागाचे वैशिष्ट्य म्हणजे हा विभाग ठिकठिकाणी वेगवेगळ्या थरावर आढळतो.

२. सिमा (Sima)